Enkelblessures

Inleiding
Bij zeer vele sporten is het enkelletsel het meest voorkomende sportletsel. De ervaring leert dat door herhaalde enkelletsels bij bijvoorbeeld voetballers ook vaak kraakbeenschade ontstaat. Dit levert over het algemeen een langere hersteltijd op en een snellere terugval in klachten. Een onderscheid tussen verschillende enkelblessure kan gemaakt worden in een groep met fracturen of botbreuken en een groep overige letsels, die ook wel de weke delen letsels worden genoemd.

Letsel aan enkelbanden en -pezen (verstuiking/verzwikking)

Enkelletsels treden zeer frequent op en ontstaan voor meer dan de helft van tijdens het beoefenen van sport. Het betreft vooral de bandletsels, die ontstaan als gevolg van het naar binnen klappen van de voet (inversietrauma). Hierdoor worden het gewrichtskapsel en de ligamenten aan de buitenkant van de enkel uitgerekt. Na een geringe uitstrekking zal er nog geen abnormale speling in de enkel ontstaan en spreekt men van een verstuiking of ook wel een distorsie genoemd. Wanneer door uitrekking of scheuring van de ligamenten abnormale beweeglijkheid in het gewricht optreedt, wordt de term enkelbandruptuur of enkelband leasie gebruikt. Zie de afbeelding hiernaast voor verheldering.
Bij enkelletsels als gevolg van een inversietrauma (naar binnen klappen van de voet) staat de pijn op de voorgrond. Veel mensen horen of voelen iets knappen op de plaats van de buitenste enkelband. Kort daarna ontstaat een zwelling op de plaats van de verrekking of scheur.
Ook kunnen er fracturen ontstaan en of letsel aan de binnenste enkelband. Dit laatste gebeurt doordat de voet naar buiten klapt en de binnenste band wordt daardoor belast, dit noemt men een eversie trauma. Hier zijn dezelfde gradaties voor als bij een inversietrauma.

We delen de enkelverstuiking in drie graden in, oplopend naar ernst.

Graad 1:
Lichte oprekking en een kleine scheuring van hooguit 1 gewrichtsband. Deskundige hulp is niet echt nodig.

Graad 2:
Twee banden zijn zo ingescheurd dat er teveel speling in het gewricht ontstaat. We raden je aan een deskundige te benaderen.

Graad 3:
De schade is zo groot dat het enkelgewricht volledig instabiel is, alle drie de banden zijn af- of ingescheurd. Deskundige hulp is echt nodig.

Een verzwikking gaat (vaak) gepaard met:

Symptomen
In ruim 85% van de gevallen is er sprake van een verzwikking van de voet naar binnen (inversie). Pijn en zwelling aan de buitenkant van de enkel zijn het directe gevolg. Het slachtoffer kan meestal nog wel op de voet staan, maar lopen is pijnlijk. Een eventuele bloeduitstorting wordt pas na een aantal dagen zichtbaar.

Verschijnselen die kunnen wijzen op een verscheuring

Pijn aan de voorzijde van het onderste stukje van het kuitbeen (aan de buitenzijde van de enkel)
Een bloeduitstorting
Het niet op de voet kunnen staan (Door de fysiotherapeut)
Het naar voren kunnen schuiven van de voet t.o.v. het onderbeen.

Enkelfracturen
Verschijnselen die passen bij een botbreuk

De eerste groep bestaat uit breuken van één van de samenstellende botten van het enkelgewricht, zoals het scheen- en kuitbeen alsmede het sprongbeen en het hielbeen. De breuk gaat gepaard met acuut ontstane pijn en het zeer snel zwellen van de enkel, waarbij de enkel niet belast kan worden. Soms zijn er knisperingen te voelen of is een vreemde stand zichtbaar. Bij verdenking op een enkelfractuur dient een bezoek aan het ziekenhuis gebracht te worden, waar de breuk bevestigd kan worden door een röntgenfoto. Afhankelijk van de aard en type van de breuk zal er veelal besloten worden tot gips behandeling en soms tot een operatie.

Diagnose
Direct na het ongeval is het moeilijk om onderscheid te maken tussen een verstuiking en een kapotte buitenband van de enkel, door de zwelling die snel ontstaat. Vier tot zeven dagen na het ongeval is dit onderscheid bij het lichamelijk onderzoek gemakkelijker. Een eventuele breuk kan worden aangetoond met de ‘Ottowa anklerules’ Criteria die gelden voor het maken van een Röntgen foto:

Het niet kunnen staan of lopen op de enkel gedurende vijf passen, direct na het ongeval;
Een afwijkende stand van de voet t.o.v. het onderbeen;
(Door de fysiotherapeut)Pijn bij het druk uitoefenen op een van beide enkels.
Pijn bij het druk uitoefenen op het 5e middenvoetsbeentje.
Pijn bij het druk uitoefenen op het verloop van het kuitbeen.

Zodra deze test positief is (één van de 5 criteria aanwezig?) dan is er een indicatie om een röntgenfoto te laten maken. Een röntgenfoto is noodzakelijk, omdat zo de precieze locatie van de fractuur vastgesteld kan worden. Hier wordt vervolgens de behandeling op aangepast. Wanneer er geen bloeduitstorting is en de voet kan ten opzichte van het onderbeen in de enkel niet naar voren worden verschoven (schuiflade onderzoek) dan is er mogelijk sprake van een verstuiking. Bestaat er drukpijn ter hoogte van de buitenband van de enkel, gecombineerd met een blauwgroene verkleuring aan de buitenzijde van de enkel en kan de voet ten opzichte van het onderbeen naar voren worden verschoven, dan is er in 95% van de gevallen sprake van een kapotte enkelband.

Oorzaken
De meeste enkelklachten treden op doordat er een vreemde, onnatuurlijke beweging met de enkel wordt gemaakt, waarbij de spieren de beweging niet kunnen opvangen. Hierbij kunnen de gewrichtsbanden verrekt (verzwikking) of ingescheurd (verstuiking) raken. In ernstige gevallen kan de enkel zelfs gebroken zijn.
Bij een verstuiking van de enkel, is de buitenste enkelband beschadigd. Deze loopt van boven naar beneden, en verbindt daarbij het onderste deel van het kuitbeen (de grote knobbel aan de zijkant van uw enkel) met de zijkant van de voet. Een verstuikte enkel doet de eerste 10 dagen vaak zo zeer dat je er niet op kunt lopen. Dit is normaal en heeft als functie dat de enkel genoeg rust krijgt om te herstellen.
Instabiliteit van het enkelgewricht is een belangrijke oorzaak van extra problemen. Het kan tijdens het bewegen bijvoorbeeld resulteren in een sneller slijtageproces van het kraakbeen, dat bewegingen in het gewricht soepel moet laten verlopen.

Wat kunt u er zelf aan doen.
Koel de enkel direct na het verstappen maximaal 20 minuten met bijvoorbeeld een ijspakking.
LET OP: wanneer u gebruik maakt van ijs, zorg dan altijd dat het ijs niet direct contact maakt met de huid. Verpak het ijs bijvoorbeeld in een theedoek of handdoek, en breng deze aan op de zwelling. Dit vermindert de zwelling en de pijn. Pas deze manier van koelen maximaal drie keer per dag toe en steeds niet langer dan 20 minuten. Zorg voor voldoende rust, zeker de eerste 2 a 3 weken. Ga na 10 dagen beginnen met voorzichtig proberen te lopen, maar let er op dat je niet regelmatig door de pijngrens heen gaat. Het is belangrijk dat de enkel na de rust fase van 2 a 3 weken weer belast wordt. Deze belasting zorgt ervoor dat het nieuwe weefsel, waaruit de banden zijn opgebouwd, in de juiste richting komt te liggen. Op die manier worden de banden het sterkst. Als er geen belasting is weten de vezels niet in welke richting ze moeten liggen en ontstaat een zwakke plek op de plaats van het letsel. Ook na verloop van tijd kan de enkel nog wel eens wat dik worden of warm aanvoelen dit is een teken dat u net iets teveel heeft gedaan. Als de enkel na 3 weken nog steeds dik is, is het raadzaam om een specialist op te zoeken.

Behandeling
Een enkelverzwikking herstelt over het algemeen vanzelf. Bij een verstuiking wordt er vaak op de eerste hulp van het ziekenhuis een gipsverband aangelegd. De enkel wordt in een zodanige stand getaped dat de uiteinden van de gescheurde banden weer dicht bij elkaar komen. De enkel is zeker de eerste maand nog zeer onstabiel. Als het tape er na ongeveer drie weken af gaat is de enkel nog wel gevoelig. Het is noodzakelijk dat tijdens het sporten of een andere hoge inspanning de enkel wordt ondersteund, bijvoorbeeld door een enkelbandage of brace. Dit komt doordat de enkelbanden opgerekt zijn en je niet helemaal goed meer aanvoelt hoe de enkel in de ruimte staat. De kans dat je er de eerste weken doorheen zal gaan is groot. Dit is niet alleen zeer pijnlijk maar vertraagd ook het herstel proces. Raadpleeg voor het aanleggen van een bandage of tape altijd iemand die hiervoor gekwalificeerd is.
Een paar jaar geleden werd eerst nog de enkel gegipst, tegenwoordig wordt tape gebruikt voor immobilisatie, omdat tape flexibeler is dan gips en het voor de patiënt comfortabeler zit.

Voorkomen

Goede, steunende schoenen verkleinen de kans op een enkelblessure. Kijk op www.voorkomblessures.nl voor de functies van goede schoenen.
Zorg voor een goede conditie door 1 à 2 keer per week te gaan fietsen en/of hardlopen. Begin altijd met een warming-up.
Een brace of het tapen van gewrichten kan blessures voorkomen. Bij tapen worden er zodanig stroken tape aangelegd, dat de gewrichtsbanden extra steun krijgen. Een brace heeft hetzelfde effect.
We raden je aan minimaal één seizoen beschermd te sporten en het is wetenschappelijk bewezen dat het dragen van tape of een brace de kans op herhaling vermindert.
Van het dragen van tape of brace krijg je géén slappe spieren.
Volledig herstel is de beste methode om herhaling te voorkomen. Revalidatie- en aangepaste trainingen bevorderen dit herstel.